Kehribar Nedir? - Nasıl Oluşur?
Kehribarın Tanımı
Kehribar, milyonlarca yıl önce yaşamış, çok geniş alanlar kaplayan, yüksek ağaçlı, tropik ve yarı tropik ormanlardaki ağaçların salgıladığı reçinenin fosilleşmiş halidir.
Kehribar çoğunlukla kozalaklı ağaçların reçinesinden oluşmasının yanı sıra, tropik çiçekli ağaçların reçinesinden de oluşabilir.
Reçine, ağaçların bir korunma mekanizmasıdır. Ağacın gövdesi veya dalı herhangi bir şekilde zarar görürse (atmosferik koşullar, yaşlılık veya iri hayvanlar nedeniyle v.b. dış etkenler), yani kırılıp, yarılırsa kabuksuz dokuların dış etkenlere dayanıksız olduğu bir bölge açığa çıkar.
Reçine Salgılama Süreci
Reçine salgılanarak, taze yüzeyin kapatılarak iyileştirilmesine çalışıldığı gibi, kendisine zarar verebilecek böcek ve mantar gibi canlıları da reçinenin kendisine has kokusu, tadı ve yapışkanlığı ile ağaçtan uzak tutulmaya çalışılır.
Reçine Salgılama Nedenleri:
- Yaralanma korunması: Açık yaraların kapatılması
- Hastalık tedavisi: Bazı hastalıkların iyileştirilmesi
- Büyüme stresi: Yüksek ağaçlarda hızlı büyümenin oluşturduğu tansiyon
- İklim etkisi: Tropik iklim koşullarında yüksek sıcaklıklar
Günümüzde Reçine Salgılama
Günümüz ağaç reçinesi örneği
Doğal reçine akışı
(Günümüzde de ağaçlar reçine salgılamaya devam ediyorlar.)
Reçine Salgı Tipleri
Ağaçta Reçine Salgı Tipleri:
- Dahili çatlakta reçine - İç dokuda oluşan çatlakların doldurulması
- Kabuk altında reçine - Koruyucu tabaka oluşturma
- Dahili reçine cebi - İç boşlukların doldurulması
- Kabuk içinde reçine - Kabuk dokusuna nüfuz etme
- Harici yara dolgusu - Dış yaraların kapatılması
- Sarkıt şeklinde reçine akıntısı - Damla formunda salgılar
- Harici damla biçimli reçine - Yüzeysel birikimler
Fosilleşme Süreci
Bu reçine, onu salgılayan ağaçla birlikte veya tek başına genellikle sellenme ile lagün, delta, veya denizel ortama taşınır. Burada sediment (kırıntılı malzeme)lerle birlikte gömülür.
Fosilleşme Adımları:
1. Taşınma
Reçine, seller ve akıntılarla su ortamlarına taşınır
2. Gömülme
Sedimentlerle birlikte toprağa gömülür
3. Basınç ve Sıcaklık
Milyonlarca yıl boyunca basınç altında kalır
4. Dönüşüm
Sertleşerek kehribara dönüşür
Milyonlarca sene boyunca ortama taşınan, bazen yüzlerce metre kalınlık oluşturan çökel malzeme altında kalan reçine, basınç ve sıcaklık koşulları altında sertleşerek kehribara dönüşür.
Kehribar Örnekleri
(Doğadan toplandığı görünümde kehribar topakları)
(Ham ve işlenmiş kehribar bir arada)
Dönüşüm Süreci: Reçine → Copal → Kehribar
Reçineden kehribara dönüşümde, reçinenin içine gömüldüğü sedimentlerinin de önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir.
Borneo Örneği:
Borneo kehribarı Orta Miosen yaşlıdır. Buradan gelen:
- Koyu renkli kumtaşı: Kesin olarak kehribar (alkolle reaksiyona girmiyor)
- Kiltaşı seviyelerinden: Sarı renkli fosil reçine copal (alkolle reaksiyona giriyor)
Yani aynı süreci yeraltına gömülü olarak geçiren reçine, muhtemelen içinde bulunduğu tortulların etkisiyle yeterli olgunluğa erişememiş ve copal aşamasında kalmıştır.
Kehribarlaşma Faktörleri:
- Basınç: Üst katmanların ağırlığı
- Sıcaklık: Jeolojik ısı etkileri
- Zaman: Milyonlarca yıllık süreç
- Sediment türü: Gömüldüğü ortamın özelliği
Bu dönüşümün tüm mekanizması henüz anlaşılabilmiş değildir.
Dönüşüm Sürecinin Şematik Gösterimi
Reçineden Kehribara Dönüşüm
REÇINE
Orijinal hali
- Plastik yapı
- Yüksek su içeriği
- Yumuşak doku
COPAL
Ara aşama
- Kısmi sertleşme
- Su kaybı başlar
- Alkol reaksiyonu
KEHRİBAR
Son hali
- Tam sertleşme
- Su kaybı tamamı
- Stabil yapı
Not: Geçmişten günümüze doğru (soldan sağa) reçine orijinal plastisitesini ve suyunu kaybetmeye ve sertleşmeye başlar.
Site İçindeki Diğer Konular
Çeşitler ve Türler
Bilimsel Araştırmalar
Tarih ve Kültür
Coğrafya ve Dağılım
Praktik Bilgiler
Terminoloji
Site Hakkında
KehribarNedir.com, kehribar (amber) hakkında bilgilendirme amaçlı kurulmuştur. Bu sitede aşağıdaki sorularınıza yanıt bulacaksınız:
- Kehribar nedir?
- Kehribar ne demek?
- Kehribar nasıl oluşur?
- Kehribar nerelerde bulunur?
- Kehribar çeşitleri nelerdir?
- Gerçek ve taklit kehribar nasıl anlaşılır?
- Kehribarın tarihçesi nedir?
- Kehribar nasıl korunur?
Site, kehribar konusunda kapsamlı ve güvenilir bilgi sağlamak amacıyla 22 ana konu altında organize edilmiştir.