Kehribar Oda / Amber Room / Yantarni Komnata / Bernstein Zimmer
Rusya'nın St. Petersburg şehrinin banliyösünde bulunan Çar Köyünde (Tsarskoe Selo-Bugün Puşkin) Büyük Katerina sarayı bulunur. Turistlerin ziyaretine açık olan bu sarayın bir odasının duvarları kehribardan oyularak, işlenerek yapılma çok gösterişli paneller, süslemeler ve sanat eserleriyle bezenmiştir. Bu etkileyici güzelliğin altında efsanevi bir öykü saklıdır.
Büyük Katerina Sarayı
Orijinal Kehribar Oda
II. Dünya savaşından önce çekilmiş Kehribar Oda'nın fotoğrafı
Üstteki iki fotoğrafta II. Dünya savaşından önceki orijinal odaya ait görüntüler
Kehribar Oda'nın Tarihi
Kehribar ve kehribardan yapılma ürünler tarihin her döneminde yoğun talep görmüştür. 17. ve 18. yüzyıllarda özellikle Kuzey Avrupa'da kehribar işleme ustalarının geleneksel oymacılığın yanında, yeni teknikler geliştirmeleriyle, kehribar işlemeciliği popüler bir sanat haline geldi.
Süslemeciliğin yanında neredeyse günlük kullanımdaki her türlü obje kehribardan üretilmeye çalışıldı. Prusya Kralı I. Friedrich de piposundan, satranç takımına bir çok eşyasını kehribardan yaptıran "Kuzeyin Güneşi"nin sevdalılarındandı.
İlk İnşa (1701)
Kehribar Oda, 1701'de kralın eşi Sophie Charlotte için Charlottenberg Sarayının bir odasına tasarlandı. Kralın adamları yıllarca Baltık kıyılarını tarayarak kehribar parçaları toplarken, bir yanda da atölyelerde dönemin en usta kehribar işlemecileri toplanan parçaları çeşitli desen ve rölyeflerle süsleyip, ışığı yansıtması ve daha parıltılı görünmeleri için arkalarını altın ve gümüş varaklarla kapladıkları panellere yerleştiriyorlardı.
Rusya'ya Hediye (1717)
1712'de Rus Çarı Büyük Pedro (Peter The Great) Prusya'yı ziyareti sırasında Kehribar Oda'yı görüp hayran kalmıştır. Bu arada 1713'de ölen Kralın yerine geçen oğlu I. Friedrich Wilhelm, 1717'de İsveç'e karşı yapılan Rusya-Prusya antlaşmasının nişanesi olarak panelleri B. Pedro'ya armağan etmiştir.
Çar Pedro'ya armağan edilen parçalar, 100.000'den fazla işlenmiş parçanın oluşturduğu 22 panelden oluşmaktaydı. B. Pedro, o sıralarda yeni başkent olarak inşa ettirmekte olduğu St. Petersburg'a götürdüğü panelleri bir depoya yerleştirdi.
Katerina Sarayında Yeniden Kurulum
Aradan 30 yıl geçtikten sonra, Çariçe Elizabeth panellerin önce Kışlık Saray'da, sonra da 1755'de Tsarskoe Selo (bugün Puşkin)'daki Katerina Yazlık Sarayı olarak bilinen Yazlık Saray'da bir Kehribar Oda düzenlenerek sergilenmesini sağladı.
Prusya'daki daha küçük bir odayı kaplayacak şekilde yapılan yaklaşık 36 m²'lik panellere, yıllar boyunca süren çalışmalarla 48 m²'lik bezeme ilavesiyle yüksek tavanlı daha büyük bir odanın duvarları, 7,5 metre yüksekliğindeki panellerle kaplanmış oldu.
Baltık bölgesi kehribarlarının tipik renkleriyle (turuncu, sarı, kırmızı, kahverengi) oluşturulan bezemeler, başlıbaşına bir sanat harikası olmuştu. Oda, II. Dünya savaşına kadar geçen 185 yıllık uzun dönemde, aralıklarla yapılan bakım ve restorasyonlarla güzellik ve görkemini korumuştur.
II. Dünya Savaşı ve Kaybolma
II. Dünya savaşı sırasında, 1941'de, Alman birliklerinin Leningrad'a (bugün St. Petersburg) yöneldiği anlaşılınca, şehirde ve saraylarda bulunan sanat eserlerinin çoğu toprağın altına saklanmış, bir kısmı da iç kısımlara nakledilmiştir.
Kehribar Oda'nın panelleri de bu kapsamda taşınmak istenmiş, ancak yıllar boyunca kuruyan ve kırılganlaşan kehribar paneller sökülmeye çalışılınca parçalanmaya başlamıştır. Zararı göze alamayan uzmanlar, odanın sıradan dikkat çekmeyen bir duvar kağıdı ile kaplanmasını kararlaştırdılar.
Ancak bu, odayı saklamak için doğru bir tercih olmadı. Almanların dikkatinden kaçamayan paneller, Hitler'in emriyle o zaman bir Alman şehri olan Königsberg'e (bugün Kaliningrad) taşındı.
36 saat çalışarak panelleri söken 6 kehribar uzmanı, tonlarca ağırlıktaki kehribar panel ve objeyi Königsberg kalesindeki müzeye tekrar monte ettiler ve bu efsanevi güzellik 1944'e kadar Nazilerin gururu oldu.
Son Yolculuk ve Kaybolma (1945)
1945'de bu sefer Sovyet ordusu Königsberg'i işgal için yaklaşırken, Almanlar tarafından tekrar sökülen Kehribar Oda, sandıklara yerleştirilerek Saksonya'ya doğru yola çıkarılmış ve bu yolculuk Kehribar Oda'nın yok olmasıyla sonlanmıştır.
Savaşlar sırasında yağmalanan ve ortadan kaybolan bir çok hazine ve sanat eseri gibi bu şaheserde savaş kurbanı olmuş ve günümüze kadar bu kayboluşun sırrı çözülememiştir.
Yeniden Yapım (1979-2003)
1979'da Tsarskoe Selo'da, 1940 yılında orijinal Kehribar Oda'nın restorasyonu amacıyla çekilmiş eski siyah-beyaz fotoğraflar ve yaşayan tanıkların ifadelerinden yararlanarak bu güzelliğin benzeri tekrar yapılmaya başlanmıştır.
Yeni Kehribar Oda'nın Özellikleri
İlk Kehribar Oda'nın malzemesi Kaliningrad kaynaklı olmasına karşılık, 2003'te tamamlanan restorasyonda, Rus usta ve sanatçılar renk skalası daha zengin olan Ukrayna Kehribarından 6 ton kullanarak, 55 m²'lik yüzeyi örten eserlerini tamamladılar.
Aynı yıl baharda, St. Petersburg'un 300. kuruluş yılı kutlamaları sırasında, yapımcılarının 300 yıl önce yapılanla aynı güzellikte olduğunu iddia ettikleri Kehribar Oda ziyarete açılmıştır.
Kaybolma Teorileri
Kehribar Oda'nın 1945'de yok oluşuyla ilgili bir çok görüş vardır. Bunlardan bazıları şöyledir:
- Kehribar Oda, Königsberg'in İngilizler tarafından havadan bombardımanı sırasında tahrip olmuştur.
- Königsberg'de şu anda kayıp bir yeraltı sığınağında gizlenmiştir.
- Ore Mountains'daki gümüş madenlerinde saklanmıştır.
- Taşınmak üzere bindirildiği gemi, Baltık denizinde Sovyet gemileri tarafından batırılmıştır.
- Königsberg Kalesi'nin savaş sonuna doğru yakılmasıyla, içindeki kehribar hazinesi de yok olmuştur.
- Naziler panelleri, Baltık kıyılarında sular altına saklamışlardır.
Savaş sonunda yanan Königsberg Kalesi
Alternatif Teori
Kehribar Oda'nın aslında 1945'de Rusya'ya geri götürüldüğünü, "yenisi yapılıyor" derken, yıllar boyunca onarım yapıldığını ve 2003'te açılan odanın, orijinali olduğunu iddia edenler de vardır.
Onlara göre iki önemli delil vardır:
- Birincisi: Orijinal odaya ait yalnızca 2 resim vardır. Biri suluboya, diğeri siyah-beyaz bir fotoğraf ki bunlar odayı aynen yapmak için yeterli değildir.
- İkincisi: Ruslar savaş sonunda Berlin'e ulaştıklarında, Almanların yaptıklarını yaptılar ve değerli hazine ve sanat eserlerini ülkelerine götürdüler. Bunlardan biri olan Truva Hazinelerinin kendilerinde olmadığını yıllarca iddia ettiler. Sonunda ellerinde olduğunu kabul etmek zorunda kaldılar. Bu olay Kehribar Oda için de geçerli olabilir yani Kehribar Oda'nın çalınması ve yok oluşunu propaganda malzemesi olarak kullanmış olabilirler.
Günümüzdeki Durumu
Bugün St. Petersburg yakınlarındaki Puşkin'deki Katerina Sarayı'nda ziyaret edilebilen Kehribar Oda, ister orijinal ister kopya olsun, kehribar sanatının doruk noktasını temsil eden eşsiz bir eserdir. "Dünyanın Sekizinci Harikası" olarak da anılan bu oda, kehribar işçiliğinin ulaşabileceği en üst seviyeyi göstermektedir.